Türkmenistan vatandaşları çalışma izni 6735 sayılı İş Gücü Kanununun şartlarına tabidir. 6735 sayılı kanun Türkiye’de çalışmak için başvuruda bulunan yabancı ve işveren için yapması gereken usul ve yöntemler yer almaktadır. Türkiye’de çalışma izinlerini vermeye yetkili kurum Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığıdır.
Türkmenistanlı yabancının yurt içinden ya da yurt dışından başvuruda bulunacağı bağımsız çalışma izni ve süresiz çalışma izni için ilk şart KEP adresinin olması gereklidir. KEP adresi, elektronik tebligata elverişli kayıtlı elektronik posta adresi demektir. Çalışma izni başvurusunda bulunacak Türkmen uyruklu yabancının KEP hesabı ve Elektronik imzasının bulunması zorunludur.
Yurt İçinden Çalışma İzni Başvurusu
Türkmenistan vatandaşları çalışma iznini yurtiçinden başvuru yapmak istemesi halinde öğrenci ikameti haricinde başka bir ikamet izni ile Türkiye’de en az altı aylık oturum izninin olması gerekmektedir. Yabancı vatandaşları kendi adına başvuruda bulunamazlar bu başvurular işveren tarafından yapılacaktır. Çalışma izinleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına online olarak yapılır. Online yapılan başvurudan sonra talep edilen belgeler en geç altı iş günü içinde Bakanlığa posta aracılığı ile gönderilmelidir.
Türkmenistan’ dan Yapılacak Çalışma İzni Başvuruları
Türkmenistanlı yabancı çalışma izni için ikamet ettiği ülkede ki Türk temsilciliklerinden başvuruda bulunabilir. Yabancının bu başvuru sırasında Büyükelçiliğe Türk işverenle imzalamış olduğu iş veya hizmet akdini beyan etmesi zorunludur. İş veya hizmet sözleşmesinin hem işçi hem de işveren tarafından ıslak imza ile imzalanması gerekmektedir. Çalışma izni başvurusu onay alan yabancı Türk temsilciliğinden alacağı 16 haneli referans numarasını Türkiye’de ki işverene göndermelidir. İşveren bu referans numarası ile çalışma izni başvurusunu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına iletmelidir. İşveren bu başvuruyu referans numarasını aldıktan sonra en geç on iş günü içinde yapmalıdır. On iş günü süresini geçen başvurularda referans numarası geçerliliğini kaybedecektir. Böyle bir durumda yabancı yeni bir başvuru başlatmalıdır.
Çalışma İzni Başvurusu ve Değerlendirilmesi
Türkmenistan Vatandaşı çalışma izni başvurusu 6735 sayılı uluslararası işgücü politikasının şartlarına göre değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeyi Türkiye’de Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı yapmaktadır. Ancak mesleki ön izin alınması gereken eğitim alanında ki çalışma izinlerinde ayrıca yüksek öğretim kurumunun da değerlendirilmesi göz önünde bulundurulmaktadır. Yurt dışından yapılan izin başvurularını Türk temsilcilikleri Bakanlığa iletir ve son kararı Bakanlık verir. Çalışma izni başvuruları yetkili aracı kurum tarafından da yapılabilir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı gerek gördüğü durumlarda kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının görüşlerini de dikkate almaktadır.
Bakanlık Yabancı çalışma izni başvurusunun değerlendirilmesinde ve çalışma izni puanlama sisteminin oluşturulmasında uygulanacak kriterleri Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu kararları doğrultusunda belirlemektedir.
Bakanlığın belirlediği usullere göre yapılan izin başvurularının değerlendirilmesi, bilgi ve belgelerin tam olması kaydıyla otuz gün içinde tamamlanır.
Ancak başvuruda eksik bilgi veya belgelerin olması durumunda bu eksiklikler tamamlanıncaya kadar başvurunun değerlendirilmesi ertelenir. Erteleme süresi, bilgi veya belge eksikliklerinin tamamlanmasını geciktiren zaruri bir sebebin varlığının resmî bir makamdan belgelendirildiği hâller dışında otuz günü aşamaz. Erteleme süresi sonunda eksiklikleri tamamlanmayan başvurular reddedilir.
Türkmenistan Vatandaşları Çalışma İzninde Önemli Hususlar
Yabancı çalıştırmak isteyen işveren sahibi olduğu firmada Türk vatandaşı olan beş kişi çalıştırmalıdır. Aynı iş yerinde birden fazla yabancıya çalışma izni talep edilmesi halinde, çalışma izni verilen ilk yabancıda istenilen Türk çalıştırma şartı her yabancı için ayrı olarak istenmektedir.
Türkmen vatandaşı sağlık ya da eğitim sektöründe çalışmak istiyorsa bu mesleklerin Bakanlığından ön izin alması gereklidir.
Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan Türkmen yabancıları süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya mutlak hak sağlamaz.
Turistik vize ya da çalışma amacı dışındaki vizelerle veya iki ülke arasındaki vize muafiyeti ile Türkiye’ye gelmiş olan ve ikamet izni bulunmayan yabancıların, çalışma izni için yurt içinden başvuruları kabul edilmemektedir.
Türkmenistan vatandaşları çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilirse sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığına bildirilir.
İzni olmadan çalıştırılan yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderlerini, ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını işveren karşılamak zorundadır. Bu masraf ve harcamaların Göç İdaresi Genel Müdürlüğü bütçesinden karşılanması hâlinde, ödenen tutarlar, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uyarınca işveren veya işveren vekilinden tahsil edilir.
Türkmenistan Vatandaşları Çalışma İzninin Reddedilmesi
Türkmen uyruklu yabancının sahte veya yanıltıcı bilgi ve belgelerle başvuruda bulunduğu tespit edilirse çalışma izni talebi reddedilir. Yabancıyı çalıştırmak isteyen işverenin istihdam ile ilgili gerekçesinin yeterli görülmemesi, Türk vatandaşlarının çalışabileceği mesleklere başvuru yapılması, gerekli nitelik ve uzmanlığı taşımadığı anlaşılan yabancının ve kanuni süre içinde yapılmayan çalışma izni başvuruları kabul edilmeyecektir.
Türkmenistan Vatandaşları Çalışma İzni Uzatması
Türkmenistan vatandaşları çalışma izni uzatma başvurusunu mevcuttaki iznin bitmesine 2 ay kala başlatmalıdır. Bu süre dolduktan sonra yapılan uzatma başvuruları reddedilir. Çalışma izni bulunan Türkmenistan uyruklu yabancının uzatma başvuruları işveren veya vekili tarafından elektronik ortamda başlatılacak ve istenilen evraklar ile başvuru formu imzalandıktan sonra posta aracılığı ile en geç 6 işgünü içinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na gönderilmelidir.
Uzatma başvurusunun sonuç kararı başvuruyu yapan yabancıya veya başvuruyu yapan işverenine bildirilir.
Türkmenistan vatandaşı çalışma izin uzatma başvuruları için Bakanlıkça, ilgili mercilerin görüşleri istenmez. Ancak bu durum, mesleki hizmetler kapsamında olmak üzere, sadece yabancının alacağı görev mahiyetinin değişmemesi koşuluyla geçerlidir.
Çalışma izninin uzatma süresi, hizmet akdinin veya işin süresinden daha uzun olamaz.
Çalışma İzin Belgesinin Geçerliliğini Kaybetmesi
Türkmenistan vatandaşlarının ikamet izinlerinin süresini uzatmadığı durumda, pasaport geçerlilik süresini uzatmadığı durumda, Yine Türkmenistan vatandaşı sorumluluğunu yerine getirmeyip kesintisiz olarak 6 aydan fazla yurtdışında kalması durumunda çalışma izin belgesi geçerliliğini kaybedecektir.
Yabancı Çalışanda Sigorta Zorunluluğu
Türkmen vatandaşı çalıştırmak isteyen işverenler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu göre yabancı çalışanı sigortalı çalıştırmak zorundadır. Yine çalıştırılan yabancının çalışma akdinin sona ermesi durumunda bu durumu işveren en geç on beş gün içinde Bakanlığa bildirmek zorundadır. Sigortasız işçi çalıştırmak cezai yaptırımlara neden olmaktadır.
Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamındaki yabancıların ve işverenlerin bu Kanundan doğan yükümlülüklerini yerine getirip getirmedikleri Bakanlık iş müfettişleri ile Sosyal Güvenlik Kurumu müfettişleri ve sosyal güvenlik denetmenleri tarafından denetlenmektedir. Kanundan doğan yükümlülüklerini yerine getirmediklerini tespit edilmeleri hâlinde, durum Bakanlığa bildirilir.
Bakanlığa yapılan bildirimler üzerine, gönderilen tutanaklara ve denetim raporlarına göre, bu Kanunda yer alan idari yaptırımlar Çalışma ve İş Kurumu il müdürünce uygulanır. Bu uygulama sonucunda verilen idari para cezaları, tebliğden itibaren bir ay içinde ödenmelidir.